كشاورزي ارگانيك يك سيستم مديريتي جامعي است كه كميت و كيفيت محصولات از توليد تا فرآوري و انتقال به مصرف كننده، سلامت خاك، گياه، حيوان، انسان، ميكروارگانيسم‌ها و محيط سياره زمين بعنوان يك موجود زندة واحد، اصول اكولوژوكي و محيط زيست، اصول عدالت و روابط اجتماعي و احترام به مخلوقات و اصول پايداري زيستي در آن مد نظر است.
تعريف فوق توسط فدراسيون بين‌المللي جنبش كشاورزي ارگانيك ارائه شده است(IFOAM) .

روند افزايش سطح زيركشت مزارع ارگانيك در جهان

تئوری  1924-1970

1980- 1970 اجرای طرح ها

1980 پذیرش

از سال 1985 ميلادي كه اولين برآورد از مزارع ارگانيك و سطح زيركشت آن در دنيا صورت گرفت تاكنون تعداد زيركشت مزارع ارگانيك در دنيا سيري صعودي داشته و اين نشان‌دهندة تقاضاي روزافزون براي محصولات زيستي در جهان است. در بين كشورهايي كه اقدام به كشت ارگانيك نموده‌اند استراليا و كلاً قارة اقيانوسيه بيشترين ميزان و كشورهاي آفريقايي داراي كمترين ميزان سطح زير كشت براي محصولات ارگانيك مي‌باشند

 .
در كشورهاي آسيايي چين بيشترين ميزان سطح زيركشت محصولات ارگانيك بوده و كشورهايي مانند ايران تاكنون فعاليت ثبت شده‌اي در اين زمينه در سطح دنيا نداشته‌اند. :

دلايل تقاضا براي محصولات ارگانيك در سطح جهان

- اولين دليل مهم براي تقاضاي جهاني نسبت به محصولات ارگانيك وجود خواص غذايي بهتر و طبيعي اين محصولات نسبت به محصولات توليد شده در سيستم زراعي رايج و محصولات اصلاح شده است .مطالعات نشان مي‌دهد ارزش غذايي و ويتامينها در غالب محصولات ارگانيك و اصلاح نشده بسيار بيشتر از محصولات سيستم رايج است از اين جمله مي‌توان به محتوي بيشتر ويتاميهايي مانند ويتامين B-C و ويتامين E و ليكوپن و مواد معدني همچون منيزيم آهن و روي در محصولات باغي مانند گوجه‌فرنگي و وجود آنتي‌اكسيدانها و اسيدهاي آمينه مفيد در ساير محصولات اشاره كرد.

دومين دليل تقاضا براي اين محصولات مطابقت زيست محيطي اين محصولات چه از فرايند توليد تا انتقال به مصرف كننده و نيز سيستم جامع اكولوژيكي مديريت اين مزارع است كه حداقل آسيب زيست محيطي و حداكثر تطابق آن با سيستم‌هاي طبيعي در بر دارد

آخرين دليل براي درخواست توليد محصولات ارگانيك در سطح دنيا وجود باورهای مذهبی و اخلاقی است که این باور ها محيط زيست را بعنوان محيطي براي پرورش نسل‌هاي گذشته حال و آينده و به جهت توليد غذا براي نسل‌هاي مختلف در نظر مي‌گيرد وهر گونه صدمه زدن به آن را از لحاظ اخلاقي و يا مذهبي را محكوم مي‌كند . اخبار حاكي از آنست كه حتي مسيحيان آمريكا در سال جديد ميلادي اقدام به خريد كاج‌هاي نوئلي كه بصورت ارگانيك توليد شده بود مي‌كردند و تمايل بيشتري نسبت به خريد اين محصولات و وجود داشته و اين تمايل تنها در مواد غذایی خلاصه نمی شود

معيار سبزيجات، ميوه ها و حبوبات ارگانيك:

1- خـاك ايمن: حداقل از 3 سال قبل از برداشت محصول،زمـين زراعــي نبايستي با آب فاضلاب آبياري شده باشد. خاك نيز بايد عاري  ازاملاح سرب و كلرايد پتاسيم باشد.

2- عدم اصلاح سازي:هيچگونه مواد افزودني (مثل شيرين كننده ها و رنگ دهنده هاي مصنوعي)، پرتو دهي با پرتوهاي يونيزه كننده و اصلاح ژنتيك نبايستي در روند توليد محصول بكار رفته باشد.

3- ذخيره سازي و انبار مجزا: محصولات ارگانيك بايد از محصولات غير ارگانيك تفكيك شده و بطور جداگانه نگه داري شوند.

4- عدم استفاده از مواد شيميايي مصنوعي: عدم استفاده از تركيبات شيميايي مصنوعي نظير كودهاي شيميايي، آفت كشها، حشره كشها و علف كشها. (از 3 سال قبل از برداشت محصول)

فوايد زراعت ارگانيك:

1- در كشاورزي ارگانيك آب توسط مواد شيميايي آلاينده مانند كودهاي مصنوعي، آلوده نميگردد.

2- در كشاورزي ارگانيك تعادل اكوسيستم و حاصلخيزي خاك حفظ ميگردد. فرسايش خاك نيز تا 50 درصد كاهش مي يابد.

3- تنوع زيستي در زمينهاي زراعي ارگانيك 57 درصد بيشتر است. (به علت عدم استفاده از سموم آفت كش و علف كش)

4- كشاورزان در معرض سموم و آلاينده هاي كمتري قرار ميگيرند

فوايد مصرف مواد غذايي ارگانيك:

ارزش غذايي بالاتري دارند. ميزان ويتامين، كلسيم، منيزيوم، آهن و فسفر در مواد غذايي ارگانيك بيشتر است.

مواد غذايي ارگانيك حاوي آنتي اكسيدان بيشتري ميباشند. در مواد غذايي ارگانيك آنتي اكسيدان PHENOLIC بيشتر يافت ميگردد (50 درصد بيشتر از محصولات غير ارگانيك). چراكه آفت كشهاي مصنوعي توليد اين مواد را در گياهان كاهش داده اما كودهاي حيواني و آلي بكار رفته در كشاورزي ارگانيك توليدآنها را افزايش ميدهد.

 كمتر سمي هستند. محصولات ارگانيك سالم تر بوده و به بقاياي آفت كشهاي آلي كمتر آلوده ميباشند. همچنين اين محصولات فاقد افزدنيهاي غذايي بوده و طبعا سالمتر ميباشند.

خوشمزه و خوش طعم تر هستند. يكي از دلايل آن اين است كه محصولات ارگانيك پس از برداشت در مدت زمان كمتري بدست مصرف كننده رسيده و تازه تر ميباشند. و همچنين در محصولات تهيه شده به روش سنتي، با فرآوريها و دستكاريهايي كه بروي آنها صورت ميگيرد تنها به ظاهر، رنگ، بالا بردن ماندگاري، افزايش توليد و مقاوم كردن آنها در برابر صدمات  ناشي از حمل و انبار داري توجه ميشود و نه كيفيت و ارزش تغذيه اي آن.

توليد كنندگان محصولات ارگانيك از استانداردها و دستورالعمل هاي بسيار سخت گيرانه اي تبعيت ميكنند كه احتمال آلوده شدن اينگونه محصولات به هر گونه مواد شيمايي و سمي منتفي ميباشد.

اصول و روشها:

حفاظت خاك بعنوان يك موجود زندة واحد بعنوان اولين و اصلي‌ترين هدف در كشت ارگانيك مد نظر قرار مي‌گيرد. بطوريكه ساير عوامل و نهادها بايد به گونه‌اي باشد كه در دراز مدت سبب حاصل‌خيزي بيشتر خاك و احياي اكوسيستم زندة آن گردد

اقداماتي كه در كشاورزي ارگانيك انجام مي‌شود به قرار زير است

-        كشت مخلوط
- كود سبز
- مالچ‌هاي زيستي
- تناوب زراعي
- شخم حداقل يا عدم شخم
- استفاده از عناصر غذايي مكمل مجاز
- استفاده از بقاياي گياهي و دامي
- تغذيه موجودات مفيد خاكزي
- گياهان پوششي

نهاده‌ها در كشاورزي زيستي

- كود دامي
- كود سبز
- مالچ‌هاي كاه و كلش
- ميكروارگانيسم‌هاي مفيد
- حشرات مفيد
- استفاده از سموم زيستي
- نيروي انساني

مديريت آفات و بيماريها

- كنترل بيولوژيكي
- تناوب زراعي
- كشت مخلوط
- كمربندهاي حفاظتي
- كشت گياهان تله
- مديريت علفهاي هرز
- گياهان مانع
- حفظ موازنة عناصر غذايي

گزينش واريته مناست با شرايط منطقه
- بذر پاك
- حذف گياهان بيمار
- استفاده از مواد طبيعي براي كنترل پاتوژن‌ها
- تاريخ كاشت مناسب


 مديريت علفهاي هرز

تناوب زراعي و كشت مخلوط
- محصولات علوفه‌اي چند ساله
- انتخاب گياه زراعي مناسب
- مديريت گياه زراعي(تاریخ کاشت، عمق کاشت،تراکم و ...)
-كنترل مكانيكي و استفاده از شعله

استانداردها و گواهي زيستي

بدون استاندارد اطمینان مصرف کننده ایجاد نمی گردد

استاندارد فرانسه (AB)Agriculture biologogue

استاندارد بریتانیا (UKROFS)

 استاندارد فدراسیون جنبش کشاورزی ارگانیگ(IFOAM)

تجارت یبن المللی

اروپا عمده ترین بازار

تولید کنندگان عمده آمریکا کانادا – هند- ترکیه – اسراییل –مراکش –

بدون استاندار امکان صدور وجود ندارد.

ارزیابی مالی و اقتصادی

ممکن است از نظر مالی در کوتاه مدت موجه نباشد

اما از لحاظ اقتصادی قابل توجیه می باشد

محیط زیست

بهبود وضع روستاییان

افزایش اشتغال

سیاستهای اقتصادی

بهبود شرایط مبادله مانند محترم شدن مالکیت

مالیاتها و سوبسیدها

مجوزهای قابل فروش

تحلیل هزینه –فایده--_هزینه های محیط زیست- نتایج بصورت پولی باشد

کارایی فیزیکی

عملکرد در کوتاه مدت کمتر است بین 10تا 40

عملکرد گیاهان زراعی-میزان عملکرد در حال افزایش است

بازده دامی نیز کمتر است

کارایی اقتصادی

قیمت بالاتر بین 100 تا 300 درصد در کشوره ای اروپایی

کاهش هزینه های متغیر در مورد غلات و حبوبات 50تا 60 درصد  باغ 10-20 درصد  به علت جایگزین کردن نهاد های خارجی توسط منابعی که از طریق مزرعه تامین می شود. کودها سموم و مالیات محیط زیست

هزینه ثابت مشابه می باشد

بازده تامینی درصد کاهش هزینه ها باید بسیار بیشتر از درصد کاهش عملکرد باشد مثال هزینه متغیر 40 درصد عملکرد باشد اگر عملکرد 40 درصد افت کند انگاه هزینه باید صفر شود تا کمبود عملکرد را جبران کند . 50 درصد کاهش هزینه متغیر قیمت باید 33 درصد رشد کند.

کارایی اقتصادی

پرداخت مبالغ اضافی جهت جبران عملکرد و استفاده بیشتر از نیروی کار ضروری است.

افزایش تنوع ریسک را کاهش می دهد

همه مصرف کننده کان نمی تواتند چنین قیمتی را پرداخت کنند بنابر حمایتهای مالی ضروی است

موانع

فقدان اطلاعات لازم  نبود متخصص

برداشت غلط از میزان کارایی مالی

دشواری در کسب اطلاعات ضروری

مشکلات  بازاریابی 

انتقال در مقیاس وسیع باعث کاهش قیمت می شود